پیامدهای رقابت داعش و طالبان بر آینده جهادگران آسیای میانه: گزارش دیپلماسی مدرن
شفقنا آینده- نشریه تحلیلی دیپلماسی مدرن در گزارشی به قلم اوران بوتوبکوف، متخصص و پژوهشگر اسلام سیاسی درباره اینکه تسلط طالبان بر افغانستان چه تاثیری در آینده گروههای جهادی آسیای میانه خواهد داشت؛ تاثیرگیری طالبان از واقعیتهای پیرامونی را به عنوان عاملی در جهت کاهش نفوذ و تاثیرگذاری این گروه بر سایر گروههای تندروی منطقه عنوان کرده است.
از نظر نویسنده این نشریه «دیپلماسی عملگرایانه طالبان و فاصله گرفتن تدریجی این گروه از ایدئولوژی جهادی، باعث دوری دیگر جهادگران آسیای مرکزی از طالبان؛ و همزمان نزدیکی آنها به دشمن سرسخت طالبان، یعنی داعش خراسان و تقویت این گروه افراطی شده است».
دیپلماسی مدرن با اشاره به اینکه «بعد از پیروزی طالبان، نقش جهاد و سیاستهای جهادی در نظر گروههای افراطی ازبک، اویغور و تاجیک به داعش خراسان منتقل شده»؛ این امر را دارای تبعات آشکار و نهان امنیتی- برای افغانستان و البته کل منطقه- عنوان کرده است.
گزارش دیپلماسی مدرن با بازشماری تغییراتی که تسلط طالبان بر افغانستان در سایر گروههای جهادی منطقه موجب شده است، آغاز میشود. مانند ایجاد شکاف و دودستگی در جنبش اسلامی ازبکستان- که در پی برقراری روابط طالبان با کشورهای چین، روسیه و ازبکستان ایجاد شده است که از نظر رسانههای افراطی طاغوت قلمداد میشوند.
به ادعای نویسنده این گزارش؛ گروههای افراطی آسیای میانه به خصوص گروههای مرتبط با القاعده به دلیل مصالحههای ایدئولوژیک و عقبنشینیهای پشت سر هم طالبان از اصول جهادی- به دنبال مشروعیت بینالمللی- از این گروه دور شدهاند. به عبارت بهتر طالبان جذابیت جهادی خود را برای این گروهها از دست داده است. این در حالی است که طالبان از دهه ۹۰ میلادی پناهگاه و پایگاه امنی برای گروههای جهادی ازبک، ستیزهجویان تاجیک، جنبش اسلامی ازبکستان و ترکستان شرقی و البته اویغورها و دیگر گروههای نزدیک به القاعده به شمار میآمد.
اوران بوتوبکوف متخصص و پژوهشگر اسلام سیاسی در ادامه گزارش با اشاره به نزدیکی جهادگران آسیای میانه به داعش خراسان؛ خطر سقوط طالبان و قدرتگیری داعش خراسان را بسیار جدی و عاجل میداند. به خصوص که دیدگاه رهبران جنبش اسلامی ازبکستان و طالبان پاکستان همواره در مورد موضوعاتی مانند سلفیگری تکفیری، جهاد و خلافت جهانی به دیدگاههای داعش نزدیکتر از طالبان بوده است. یعنی همانقدر که طالبان به نوعی ایدئولوژی ناسیونالیستی معتقد بوده، این گروهها رویای ایجاد یک خلافت جهانی را دنبال کردهاند.
نویسنده گزارش با ذکر بخشهایی از گزارش اخیر سازمان ملل درباره «حضور ده هزار جنگجوی خارجی در افغانستان» تلاشهای داعش خراسان برای جلب و جذب این جنگجویان را- که در افغانستان پس از آمریکا باقی ماندهاند- برای آینده منطقه خطرناک میداند. به خصوص که داعش خراسان برای ضربه زدن به طالبان و البته نفوذ و تاثیرگذاری بر جهادیهای ازبک، اویغور و تاجیک، در یک بازه زمانی کوتاه- از زمان قدرت گرفتن طالبان به این سو- دست به انجام بیش از ۵۰ حمله نظامی و انتحاری جداگانه، از جمله یک بمبگذاری انتحاری در فرودگاه کابل و البته مساجد شیعیان در قندوز و قندهار زده است.
دیپلماسی مدرن عقیده دارد که داعش خراسان علاوه بر استراتژی، از نظر ایدئولوژیک نیز با طالبان اختلاف و دشمنی دارد. از نگاه این گروه، که طالبان را دستنشانده آمریکا و به همین دلیل مرتد میداند، جهاد جهانی به عنوان جایگزینی بیبدیل برای جهاد ملی طالبان باید در دستور کار قرار گیرد.
اما ریشه اختلافات طالبان با دیگر گروههای سلفی چیست؟
به باور نویسنده دیپلماسی مدرن؛ «داعش خراسان از سه منظر با طالبان اختلاف ایدئولوژیک دارد. اول این که از نظر داعش، طالبان به خاطر اتحاد با صلیبیون و همکاری با طاغوتهای آسیای میانه، پاکستان، روسیه و چین از اصول جهادی منحرف شده است.
دلیل دوم از نگاه داعش خراسان این که طالبان با جهاد ملیگرایانه خود جهاد و خلافت جهانی را به خطر انداخته. ایدئولوگهای داعش به خاطر روابط طالبان با ایران نیز قائل به خیانت طالبان به امت سنی هستند».
اینها البته علاوه بر رفتارهای حکومتی طالبان است که گروههای شبهنظامی ازبک، اویغور و تاجیک را در این چند ماه آزار داده است. تاکیدات علنی و مکرر طالبان مبنی بر عدم مداخله در امور همسایگان و نیز وعدههایش درباره اخراج جنگجویان خارجی از رفتارهاییست- که نگرانی جنگجویان آسیای میانه را از این که مبادا طالبان پس از تحکیم قدرت آنها را موضوع یک معامله اقتصادی سودآور با چین، روسیه، ترکمنستان و ازبکستان کند، موجب شده است.
نویسنده گزارش با اشاره به این که «تکفیریهای مرتبط با القاعده بهرغم استقبال گرم آغازینشان از پیروزی بزرگ تاریخی طالبان، به تدریج از حلقه طالبان جدا شدند»؛ نزدیکی اهداف، استراتژی و ایدئولوژی این گروهها با داعش را دلیل اصلی این اتفاق عنوان کرده و مینویسد: «از این رو به نظر میرسد بهزودی شاهد آغاز درگیری طالبان و گروههای جهادی آسیای مرکزی خواهیم بود. به خصوص که همین اواخر، فرخ شامی، یکی از مقامات مالی القاعده از طرفداران گروههای تکفیری خواسته به جای هجرت به افغانستان به خاورمیانه بیایند».
آینده مبهم گروههای جهادی در آسیای میانه
از نگاه دیپلماسی مدرن؛ حمله انتحاری یک بمبگذار اویغور به نمازگزاران شیعی در مسجد هزاره در شهر قندوز یکی دیگر از مواردی است که جلب و جذب گروههای افراطی به سمت داعش خراسان را به نمایش میگذارد. حملهای که حداقل ۵۵ کشته و بیش از ۱۴۰ زخمی برجای گذاشت و به باور خبرگزاری اعماق وابسته به داعش «هم شیعیان و هم طالبان را هدف قرار داد- که به خواست چین خواهان اخراج اویغورها از افغانستان است. این حمله انتحاری همچنین هشداری نمادین برای چین نیز بود که طرح عظیم کمربند و جاده آن هدف مطلوبی برای حملات داعش خواهد بود»!
در ادامه گزارش میخوانیم:
نزدیکی صفوف داعش خراسان با اویغورهایی که از سیاست طالبان در قبال چین ناامید شدهاند، یک پیام صریح به دیگر سلفیهای رادیکال آسیای مرکزی نیز میتواند قلمداد شود. دعوتی آشکار به این که بهرغم تعهد طالبان مبنی بر اخراج جهادگران خارجی، هجرت به افغانستان بهترین انتخاب گروههای تکفیری است. به ویژه که طالبان در این چند ماه نشان داده که قادر به محافظت از مردم افغانستان نیست و همین هم داعش خراسان را واداشته برای تشویق و افزایش روحیه جنگجویان آسیای مرکزی و سلفیهای محلی کمپین تبلیغاتی خود را علیه طالبان افزایش دهد.
در سطور بعدی در کنار اشاره به «ستایش گروههای سلفی و جهادی مرتبط با القاعده از پیروزی طالبان» بر نارضایتی این گروهها از رویکردهای سیاسی طالبان تاکید شده است: «این پیروزی ولی آن آینده جهادی موعود را برای تکفیریها به ارمغان نیاورد. ولی با این حال، شماری از ازبکها، اویغورها و تاجیکهای سلفی- جهادی به جای نزدیکی و طرفداری از داعش خراسان تلاش کردهاند از افغانستان به استان ادلب سوریه مهاجرت کنند».
تهدید آمریکا
در روزهای اخیر ژنرال کنت اف مکنزی، رئیس فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا (سنتکام) گفته که جلوگیری از بازسازی القاعده و داعش در افغانستان برای آمریکا دشوار خواهد بود. کالین کاهل، معاون سیاسی وزارت دفاع آمریکا نیز گفته که داعش خراسان توان حمله به آمریکا- تا شش ماه- را دارد. در کل، مقامات نظامی آمریکا نسبت به داعش خراسان نگرانی شدیدی دارند و بر این باورند که طالبان به تنهایی قادر به شکست این گروه و جلوگیری از احیای داعش نخواهد بود. اتفاقی که در صورت وقوع خطرات بسیاری به دنبال خواهد داشت.
نویسنده گزارش دیپلماسی مدرن در توضیح بیشتر خطرات احیای داعش؛ تسلیحات مدرن به جای مانده از ارتش آمریکا در افغانستان را ریشه تمام ترسها و نگرانیها عنوان میکند: این تسلیحات پیشرفته نظامی در دست جهادگران جهانی میتواند جهنم را روی زمین بیاورد و باعث یک سری حملات انتحاری شود- که این حملات در کنار فروپاشی اقتصادی کشور و ناتوانی طالبان در کنترل مرزها، افغانستان را به نقطه داغ دیگری برای پیروان داعش تبدیل خواهد کرد. سناریویی که اگر شبیه سناریوی تاسیس خلافت در موصل پیش رود- که در سال ۲۰۱۴ به فجایع عظیمی منجر شد، بیتردید مداخله نیروهای مسلح بینالمللی را نیز در پی خواهد داشت.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.