مصیب نعیمی: آینده خاورمیانه بدون تنش و دخالت غرب متفاوت خواهد بود/ احتمال بازگشایی سفارتخانه‌ها ایران و عربستان در آینده نزدیک/ ایران نیازی ندارد در نبود آمریکا با همسایگان خود مسابقه تسلیحاتی داشته باشد
شفقنا آینده– دکتر مصیب نعیمی، کارشناس مسایل خاورمیانه و مدیر مسئول روزنامه الوفاق درباره هزینه های ایران در برخی کشورهای منطقه و تاثیر آن در معادلات آینده خاورمیانه می گوید: بر روی این استراتژی هزینه‌های سنگینی شده است ولی کاربرد آن برای ایران بسیار خوب خواهد بود. همین پتانسیل‌ها است که موجب شد ایران در مجموعه شانگهای به عنوان عضو دائم پذیرفته شود، نه به دلیل موقعیت و در خواست ما بلکه فشارهای غرب نیز کاهش پیدا کرده است و غرب و آمریکا و اروپا دیگر به این صورت نیست که مثل قبل بر کشورها فشار وارد کنند. شرایط فعلی کاملاً متفاوت است حتی با وجود اینکه احساس می‌شود چالش میان ایران و غرب همچنان ادامه پیدا کند اما آنچه روشن است ادامه روند ایران است که برای همه مشخص است و کشورها اذعان دارند که به سود شرق تمام شده است.
_ با توجه سرمایه گذاری های ایران در برخی کشورهای منطقه از جمله؛ لبنان، سوریه، عراق و … محصول این سرمایه گذاری ها در آینده خاورمیانه چه خواهد بود؟
هم پیمانی ایران با محور مقاومت معادلات را تغییر داده است
بر روی استراتژی با برخی کشورها هزینه‌های سنگینی شده است ولی کاربرد آن برای ایران بسیار خوب خواهد بود
قطعاً هم پیمانی ایران با آن چیزی که محور مقاومت نامیده می‌شود یا هم پیمانان منطقه‌ای ایران چون عراق و سوریه و لبنان و یمن و مجموعه‌ای که در جهت جدا شدن از سلطه آمریکا و داشتن حمایت ایران هستند در بعد استراتژیک امری بسیار مهم و اصلی است که کلی از معادلات را تغییر داده است. از نظر اقتصادی نیز بعد از اینکه فشار و تخریب در لبنان زیاد شد و بحث سوخت در انحصار چند شرکت غربی به ویژه توتال فرانسه بود این حصار شکسته شد و برای اولین بار فروش نفت و گاز ایران در لبنان رواج پیدا کرد اگر چه با چالش‌هایی روبرو است اما این شکستن سدی است که سال‌ها است اجازه داده نمی‌شد جز غربی ها در بازار لبنان حضور داشته باشند. در سوریه هم همچنین است و قطعاً در مرحله بازسازی ایران در اولویت قرار گرفته و مجموعه‌های ایرانی اولین و تنها گروه‌هایی هستند که بخاطر همراهی از امتیازات خاصی برخوردار هستند و از پرداخت مالیات معاف هستند. در عراق نیز رابطه اجتماعی استراتژیک و امنیتی کاربردی داریم. اگر عراق امنیت داشته باشد و مراودات باشد علاوه بر بعد اقتصادی در بعدهای سیاسی و امنیتی نیز قطعاً ایران در موقعیت بهتری قرار دارد. وقتی ما تهدید گروهک‌های تروریستی را بر علیه عراق احساس کردیم و آن تهدید بر علیه ایران هم احساس شد با وجود اینکه ایران جدا است و ما دو کشور حساب می‌شویم ولی وقتی ناامنی وجود داشته باشد احساس خطر می‌شود. همینطور در مورد افغانستان چون در مورد کشورهای هم مرز امنیت با امنیت کشور همسایه گره خورده است. بر روی این استراتژی هزینه‌های سنگینی شده است ولی کاربرد آن برای ایران بسیار خوب خواهد بود. همین پتانسیل‌ها است که موجب شد ایران در مجموعه شانگهای به عنوان عضو دائم پذیرفته شود، نه به دلیل موقعیت و در خواست ما بلکه فشارهای غرب نیز کاهش پیدا کرده است و غرب و آمریکا و اروپا دیگر به این صورت نیست که مثل قبل بر کشورها فشار وارد کنند. شرایط فعلی کاملاً متفاوت است حتی با وجود اینکه احساس می‌شود چالش میان ایران و غرب همچنان ادامه پیدا کند اما آنچه روشن است ادامه روند ایران است که برای همه مشخص است و کشورها اذعان دارند که به سود شرق تمام شده است. باید آینده را دید که غرب تا چه میزان به این نقطه چشم طمع دوخته است اما همینکه مردم این منطقه باور کرده‌اند که آمریکا نمی‌تواند از رژیم صهیونیستی چشم پوشی کند ولی آمریکا باید فاصله خود را حفظ کند همین نقطه عطفی است که در نتیجه سیاست‌های پایدارانه ایران بوده است.
_ محصول و برآیند این حرکت برای خاورمیانه چیست؟ آیا آرامش و ثباتی برای منطقه به ارمغان می‌آورد؟
ما در خاورمیانه با وجود رژیم صهیونیستی چالش خواهیم داشت
در کشورهای همسایه و بخصوص در کشورهای نفت خیر بعد اقتصادی به همه چیز می‌چربد
آینده خاورمیانه بدون تنش و دخالت غرب با خاورمیانه پیش از این متفاوت خواهد بود
اگر به اروپا نگاه کنید که بیشترین جنگ‌ها و تنش‌ها را در صد سال گذشته داشتند متوجه می‌شوید که اقتصادشان با یک همراهی و همگامی با هم مرتبط می‌شود و از هم سود می‌برند و در اولویت هم خواهند بود. ما در خاورمیانه با وجود رژیم صهیونیستی چالش خواهیم داشت. اگر کشورهای منطقه به این نتیجه برسند که باید با هم همراه باشند این به نفع همه خواهد بود و اینطور نیست که اگر ترکیه سود برد ایران سود نبرد. اگر این کشورها اولویت را به هم بدهند که نزدیکتر هستند و از بازار اقتصادی هم سود ببرند صرفه جویی برایشان ارزان‌تر خواهد بود و این نوع ارتباطات به دلیل نزدیکی هم سوتر است و طرفین سود می‌برند و به این معنی نیست که وقتی ایران از صحنه منطقه سود می‌برد راهی برای ایران نیست. همانطور که امروز بزرگترین مبادلات تجاری و گردشگری بین ایران و ترکیه قرار دارد یا بین ایران و امارات که بیشترین مبادلات تجاری است. لذا در کشورهای همسایه و بخصوص در کشورهای نفت خیر بعد اقتصادی به همه چیز می‌چربد. وقتی تنش‌هایی توسط آمریکایی‌ها در منطقه ایجاد می‌شود چشمداشت آنها به آن بعد اقتصادی ماجرا است چون اگر این کشورها ثروتمند نبودند و پشتوانه مالی آنها اینچنین نبود چنین نگاهی به آنها نمی‌شد. ایران کشور بزرگی در منطقه است و حق ایران است که سهمی از بازارهای اقتصادی منطقه داشته باشد. به نظر می‌رسد در نتیجه اتفاقاتی که در دهه‌های گذشته افتاده است مورد اعتراف همه است که ایران مختار است سهم خود را از بازار اقتصادی منطقه و از هر یک از کشورهای منطقه ببرد و این حق و سهم ایران است و به نظر می‌رسد این جایگاه ایران پذیرفته شده است و قطعاً غرب مجبور به پذیرش این نکته است چون نمی‌توان کشوری چون ایران را نادیده گرفت و ایران باید سهم طبیعی خود را از این صحنه ببرد. بی شک آینده خاورمیانه بدون تنش و دخالت غرب با خاورمیانه پیش از این متفاوت خواهد بود.
_ عربستان یکی از کشورهای مهم منطقه است چرا ارتباط بین ایران و عربستان شکل نمی‌گیرد؟ اخیراً دو طرف پالس‌های مثبتی فرستادند و میانجی گری هایی شد، چرا ارتباطات جنبه رسمی و عادی نمی گیرد؟
عربستان در داخل نیز با تنش‌هایی روبرو است
دیپلمات‌های دو کشور ایران و عربستان در حال زمینه‌سازی بازگشایی سفارتخانه‌ها هستند
مذاکرات ایران و عربستان با وساطت عراق در جریان است
عربستان هم به برقراری ارتباط با ایران علاقمند است اما یک سری مسائل وجود دارد
برقراری ارتباط ایران و عربستان زمان بر است اما شدنی است
عربستان در ایستگاه خطرناکی در یمن وارد شد و شکی نیست که موقعیت عربستان تضعیف شد اما عربستان در داخل نیز با تنش‌هایی روبرو است. عربستان می‌خواهد بدون هیچ گونه هزینه‌ای و بدون قبول هزینه‌های شکست از یمن خارج شود. ایران موضوع عربستان و یمن را به خود این کشورها واگذار کرده است اما آنچه که مسلم است عربستان باید هزینه این ریسک خطرناک خود را بپردازد. در مورد روابط دو جانبه طبق اطلاعاتی که وجود دارد گام‌های مهمی برداشته شده است. دیپلمات‌های دو کشور در حال زمینه سازی بازگشایی سفارتخانه‌ها هستند و این اتفاقات از طریق عراق و با وساطت عراق انجام می‌شود و مذاکرات قطع نشده است و هنوز ادامه دارد ولی در این قضیه پیچیدگی‌هایی جانبی وجود دارد که باید انجام شود. نکته جالب این است که عربستان باور کرده بدون ایران نمی‌تواند موقعیت قبلی خود را به دست بیاورد. البته این چالش‌ها بین همسایگان نیست و اگر تا به امروز عربستان در موقعیتی بر علیه ایران بود این وضعیت بر اثر فشارها و تحریک بیرونی بود. وقتی این باور ایجاد شده که ایران در جهت تنش با همسایگانش نیست رفتارها تغییر کرده است. همانطور که ایران با وجود ۸ سال جنگ تحمیلی صدام بر علیه کشور ما، بخاطر منافع طولانی مدت روابط خود را با عراق قطع کرد و مجددا روابط خود را با این کشور احیا کرد. عربستان هم به برقراری ارتباط با ایران علاقمند است اما یک سری مسائل وجود دارد. کاری که عربستان کرد باعث خسارات اقتصادی و جانی در یمن شد و پایگاه استراتژیک عربستان صدمه خورد و امروز عربستان کشوری نیست که بتواند بر سایر کشورهای عربی منطقه تأثیر گذار باشد ولی عربستان حاضر به پذیرش هزینه‌های این شکست نیست. لذا برقراری ارتباط ایران و عربستان زمان بر است اما شدنی است. آمریکا نیز به این نتیجه رسیده که ادامه حضور اش در منطقه جز چالش چیزی برایش ندارد و تنها باید در بعد سیاسی از همپیمانان خود دفاع کنند.
_ در غیاب حضور نظامی آمریکا در برخی کشورهای منطقه کدامیک از کشورهای ایران، عربستان و ترکیه وزنه سنگین‌تری در منطقه خواهد داشت؟ آیا رقابت های موجود در میان این کشورها باعث عدم همگرایی آنها خواهد شد؟
آنچه متصور است منطقه‌ای آرام بدون تنش است که اگر رقابتی وجود دارد رقابت سیاسی است نه نظامی
این طور نباشد که با خروج آمریکا قدرت‌های نظامی در منطقه پا بگیرند
ایران نیازی ندارد در نبود آمریکا با همسایگان خود مسابقه تسلیحاتی داشته باشد
از ابتدای امر ایران هیچگاه در این صدد نبود که با نفوذ نظامی بر کشوری سلطه پیدا کند و اگر در نقطه‌ای از کشوری حمایت کرده است این حمایت از رژیم مشروع آن کشور بود. حتی کشورهای کوچک خلیج فارس نه تنها مورد تجاوز ایران قرار نگرفتند حتی تهدیدی شفاهی نگرفته‌اند از این رو آنچه متصور است منطقه‌ای آرام بدون تنش است که اگر رقابتی وجود دارد رقابت سیاسی است نه نظامی. لذا آمریکا قاعده‌ای ایجاد کرد که امروز می‌داند نه پایگاه‌هایش و نه حضور نظامی مستقیم اش تأثیر لازم را نداشت. در مورد افغانستان نیز مشخص شد این بیست سال حضور بیهوده‌ای بود و حتی تنش آفرین بود. این روند باید عوض شود و این طور نباشد که با خروج آمریکا قدرت‌های نظامی در منطقه پا بگیرند. ترکیه کشوری است که بیشتر به امنیت و آرامش نیاز دارد. ایران هم به همین صورت است و نیازی به تنش ندارد. ایران نیازی ندارد در نبود آمریکا با همسایگان خود مسابقه تسلیحاتی داشته باشد. مسابقات تسلیحاتی کشورهای منطقه سودی برای هیچکدام نداشته و ندارند چون در نهایت از آنطرف کشورها مجبورند با هم هم زیستی داشته باشند. این دید باید عوض شود و ایران در تلاش تغییر دادن این نگاه است که وجود پایگاه خارجی تنش را بیشتر می‌کند و وقتی پایگاه خارجی وجود ندارد تهدیدی نیز متوجه کشورهای منطقه نیست و اگر تنشی متوجه یکی از کشورهای منطقه است ایران حاضر به حمایت از دولت‌های مشروع در این کشورها است همانطور که از دولت اسد در سوریه حمایت کرد. سیاست جمهوری اسلامی همیشه به دنبال این قضیه بود.
_ ترکیه در جنگ قره باغ حضور نظامی فعالی داشت، در شمال عراق و در لیبی حضور نظامی دارد و از این بعد تقویت شده است. عربستان هم یکی از کشورهای دارنده تسلیحاتی نظامی بیشمار است. ایران نیز از نظر نظامی جایگاه ویژه خود را دارد و هر کدام از این کشورها به لحاظ نظامی برتری‌هایی پیدا کرده‌اند. به نظر می‌رسد پیش بینی شما در مورد کنار آمدن این کشورها کمی خوشبینانه باشد..
امروز ترکیه به دنبال این است که هزینه سنگین حضور آوارگان سوری را کاهش دهد
دوره اشغال کردن یک سرزمین و نگه داشتن آن خاک در آرامش گذشته است
ترکیه امروز احساس می‌کند هزینه ورود خود به سناریوی جنگ سوریه را می‌پردازد. ترکیه با توجه به اینکه در تنش اولیه سوریه از جریان مخالف دولت حمایت کرد و با حامیان غربی و عربی و ۸۰ کشور مخالف رژیم اسد وارد صحنه شد از ساعات اولیه این تنش در سوریه حضور داشته و نتیجه آن میلیون‌ها آواره سوری است که تعداد قابل توجهی از آنها در خاک ترکیه ساکن شده‌اند. امروز ترکیه به دنبال این است که هزینه سنگین حضور آوارگان سوری را کاهش دهد و آنها را به داخل سوریه برگرداند و در صدد جبران اشتباه گذشته خود است. عربستان هم با یک برآورد بسیار غلط از مجموعه‌ای که مردم یمن آنها را نمی‌خواستند حمایتی خشن داشت و به نفع آنها وارد جنگ شد و بعد از شش سال جنگ سراسری و میلیاردها دلار هزینه می‌خواهد به وضعیت اولیه برگردد. ولی عربستان حاضر به پذیرفتن اشتباهش نیست و می‌خواهد با حداقل هزینه از یمن خارج شود. ولی در مورد جنگ قره باغ مساله فرق می‌کند و موضوع هم پیمانی و اشتراکات فرهنگی و زبانی مطرح است و اختلافات تاریخی شدیدی بین ارمنستان و ترکیه وجود داشت و وارد این درگیری شد و هزینه سنگینی پرداخت. ولی جنگ به سرعت تمام شد و امروز عملیات نظامی تقریباً به جنگ سیاسی تبدیل شده است. ولی تبعات جنگ سوریه هنوز بر روی ترکیه سنگینی می‌کند و ترکیه به دنبال منطقه غیر نظامی در سوریه است تا آوارگان جنگی را به آن محل منتقل کند و سوریه با این وضعیت مخالف است. امروز ترکیه هم نمی‌تواند آن منطقه را نگه دارد دوره اشغال کردن یک سرزمین و نگه داشتن آن خاک در آرامش گذشته است. اگر آن تکه از خاک سوریه بر نگردد تنش تا صد سال دیگر هم ادامه پیدا می‌کند. امروز ترکیه اگر در آستانه شرکت می‌کند به دنبال راه حل است. نظر من این است که تبعات این جنگ‌ها این‌ها را وادار کرده است از این پس عاقلانه‌تر در چالش‌ها و تنش‌ها وارد شوند. اتفاقاتی که امروز شاهد آن هستیم پیامد و رسوب رفتارها و چالش‌ها و اشتباهاتی در ده سال گذشته بر علیه سوریه و یمن است. کسانی که در این بحران‌ها درگیر شدند با این تجارب می‌توانند قانع شوند تا دیگر ریسک‌های خطرناک نکنند.
_ امکان بستن پیمان‌نامه‌های امنیتی و سیاسی در نبود آمریکا در منطقه و در میان این کشورها وجود دارد؟ مثل طرحی که پیشنهاد آن در دولت قبلی ایران مطرح شد ولی به جایی نرسید؟
تبعات جنگ‌های سنگین گذشته این تفکر را در همه ایجاد کرده است که به سمت پیمان نامه های امنیتی بروند
این بحث همیشه مطرح بود و از سوی ایران و اخیراً عراق ساختاری ایجاد شده است. در کنفرانس اخیر بغداد که از اردن و مصر تا ایران و کشورهای همسایه دعوت بودند چنین نگرشی وجود داشت و در کل کنفرانس بغداد این نگاه را داشت ولی برخی از کشورهایی که در محدوده عراق هستند از جمله اردن و مصر با توجه به فشارهای اسرائیل و آمریکا محدود شده‌اند و اعلام شده پیمان منطقه‌ای مد نظر برای ما از سوی آمریکا هزینه دارد ولی آماده‌ایم که این اتفاق با سناریویی که غرب را زیاد تحریک نکند اتفاق بیفتد. هم مردم این کشورها و هم دولت‌هایشان این فهم را دارند و قرار شد کنفرانس بغداد در مراتب بعدی این بحث و چالش را بیشتر داشته باشد و بتوان به نقطه مشترکی رسید تا کشورهایی که از آمریکا دور هستند و یا بر علیه آمریکا هستند از جمله ایران و یا کشورهایی که می‌خواهند ارتباط خود با آمریکا را حفظ کنند به نقطه مشترکی برسند. چون تبعات جنگ‌های سنگین گذشته این تفکر را در همه ایجاد کرده است.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.