برندگان و بازندگان خاورمیانه در پایان دور اول ریاست جمهوری ترامپ: یادداشت دیوید ایگناتیوس در واشنگتن‌پست

شفقنا آینده- درباره تبعات رخدادهای اخیر خاورمیانه حرف و سخن بسیار است و گفته می‌شود همان‌طور که گروهی از کشورها از رخدادهای اخیر، مثلا علنی شدن روابط بحرین و امارات با اسرائیل سود خواهند برد، کشورهایی نیز هستند که این فعل و انفعالات به شدت به ضررشان خواهد بود و به‌ آنها آسیب خواهد رساند. به عنوان مثال تحلیلگران سیاسی بر این باورند که فعلا در این مرحله می‌توان اسرائیل، ترکیه و طالبان را برندگان اصلی علنی شدن روابط بحرین و امارات با اسرائیل نامید، هم‌چنان که تردیدی نیست عربستان سعودی بازنده این تحولات خواهد بود.

به گزارش سرویس ترجمه شفقنا؛ دیوید ایگناتیوس در واشنگتن پست نوشته؛ تصویری که از امضای توافق صلح رهبران اسرائیل، بحرین و امارات متحده عربی در کاخ سفید به جهانیان ارائه شد، به این معنا بود که ایالات متحده همچنان یک نیروی قدرتمند برای ایجاد و حفظ صلح و ثبات در خاورمیانه است. متأسفانه، این تصویر جز یک تصویر خوش‌بینانه با هدف گمراه‌ کردن افکار عمومی نبود.

ایالات متحده هم‌چنان در خاورمیانه نفوذ دارد و نیروهایش برای مبارزه با تروریسم، در سوریه، عراق و افغانستان هستند، اما با این حال حضور نظامی آمریکا در منطقه در حال کاهش است. در واقع آینده خاورمیانه را می‌توان حاصل تعامل کاهش قدرت نظامی ایالات متحده با دینامیک‌های مثبت یا منفی جدید دانست.

حالا در آخرین روزهای دور اول ریاست جمهوری دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا با این‌که نتوانسته به هدف خروج نیروهای نظامی آمریکا از جنگ‌های بی‌پایان خاورمیانه جامه عمل بپوشاند، اما تا حد زیادی به آن نزدیک شده است. تا روز انتخابات، ایالات متحده دارای ۴۵۰۰ نیروی نظامی در افغانستان ، حدود ۳۰۰۰ نفر در عراق و کمتر از ۱۰۰۰ نفر در سوریه خواهد بود. ترامپ ممکن است بخواهد آرزوی به صفر رسیدن نظامیان آمریکا در خاورمیانه را عملی کند، اما اگر به یک باره نیروهایش را از منطقه خارج کند، اوضاع بد خاورمیانه بدتر خواهد شد.

جدول امتیازی برندگان و بازندگان خاورمیانه به شکلی کاملا گویا نشان می‌دهد که اسرائیل شاید بیشترین بهره را در میان کشورهای خاورمیانه برده باشد، از جمله این‌که امضای توافق‌نامه با امارات و بحرین این کشور را از انزوای سابق خود خارج خواهد کرد. اماراتی‌ها نیز سود بزرگی از این فعل و انفعالات خواهند برد و گامی دیگر به سمت چشم‌انداز رویایی خود، که ایجاد منطقه‌ای اروپا-مانند، با مرزهای باز برای تجارت و سرمایه گذاری است، حرکت خواهند کرد.

یک مقام اماراتی منطق عمل‌گرایانه رخدادهای اخیر را اینگونه خلاصه می‌کند: “می‌خواهیم بگوییم که دوره ایدئولوژی گذشته و ما باید بر آینده، علم، تکنولوژی و شراکت تجاری با همه تمرکز کنیم”.

سومین برنده هم ترکیه خواهد بود، که به نحوی عجیب از عقب‌نشینی ایالات متحده سود می‌برد. از نظر برخی از رهبران عرب، ترکیه دشمن بزرگ‌تری نسبت به جمهوری اسلامی ایران است. چون که ترک‌ها و نیروهای نیابتی‌شان در سوریه، لیبی و عراق درگیرند. رهبران عرب که روزگاری از سلطه ایران بر پایتخت‌هایشان شاکی بودند، اکنون از نفوذ ترکیه در حلب، موصل، طرابلس، دوحه و موگادیشو ابراز ناراحتی می‌کنند.

کاخ سفید مطمئنا متوجه است که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه از منتقدین سرسخت طرح‌های صلح ترامپ بوده است. ترامپ البته تاکنون از حامیان اردوغان بوده، اما این رابطه ممکن است پایان یابد- آن‌هم نه به دلیل پایان دوره ترامپ در ماه نوامبر، بلکه چون ترامپ و مایک پمپئو هر دو به طور فزاینده‌ای از فشار شدید اردوغان برای ایجاد هژمونی در منطقه با حمایت روسیه احساس نگرانی می‌کنند.

اما بزرگترین بازنده ماجراهای اخیر خاورمیانه عربستان سعودی است. هیچ وقت نفوذ عربستان در خاورمیانه مثل امروز زیر سوال نبوده. امروز در سایه سیاست‌های ولیعهد محمد بن‌سلمان، سعودی‌ها نه تنها محبوبیت ‌خود را در واشنگتن از دست داده‌اند؛ بلکه در یمن، لبنان، سوریه، پاکستان و دیگر کشورهایی هم که زمانی ایدئولوژی و سرمایه عربستان سعودی حافظ قدرتش در آن کشورها بود، دچار عقبگرد و پس‌رفت شده‌اند.

البته جبهه‌های جنگ در خاورمیانه هنوز شکننده است؛ و درگیری بین ترامپ- که می‌خواهد نیروهای آمریکا را از منطقه بیرون بکشد- و پنتاگون- که خواهان ادامه حضور نیروهای نظامی آمریکا در منطقه برای حفظ ثبات است- همچنان ادامه دارد.

در افغانستان برندگان اصلی رخدادهای سال‌های اخیر اوباش و اشرار بوده‌اند. به گفته یک مقام رسمی افغان، طالبان «مست پیروزی» تاکنون به رغم آغاز مذاکرات صلح با دولت کابل به وعده‌های کاهش خشونت و سرکوب القاعده وفا نکرده‌اند. ترامپ تعهد کرده تا در صورت مهیا شدن شرایط، نیروهای آمریکایی را تا ماه مه از افغانستان خارج کند- اما فرماندهان آمریکایی نسبت به این مساله مشکوکند.

ترامپ البته در عراق موفقیت‌های خوبی به دست آورده. مثلا نخست‌وزیر مصطفی الکاظمی، رئیس سابق اطلاعات از نگاه آمریکایی‌ها یکی از بهترین رهبران عراق از زمان حمله ایالات متحده در سال ۲۰۰۳ به این سو بوده است. او در این مدت توانسته در مرز بین تلاقی جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا به نوعی هر دو طرف را از خود راضی نگاه دارد و در ضمن آرامشی نسبی را نیز در عراق بر پا کرده است. درخواست او از آمریکا برای حفظ ۳۰۰۰ سرباز آمریکایی در این کشور برای آموزش نظامی نیروهای عراقی یک بازی هوشمندانه است که الکاظمی پیش گرفته تا هم ایران بابت خروج نیروهای آمریکایی از عراق رضایت داشته باشد، هم آمریکایی‌ها دلخوش به حفظ بخشی از نیروهایشان در عراق احساس شکست نداشته باشند و هم این‌که این نیروها شاید در روز مبادا برای مقابله با داعش و حتی شبه نظامیان دیگری که در این کشور قدرت زیادی دارند، به کار دولت بیایند.

اوضاع سوریه اما برای آمریکا کابوس‌وار است، که بیشتر هم به این دلیل است که ترامپ با دعوت از اردوغان برای حمله به شمال این کشور قدرت و نفوذ خود را در سوریه از دست رفته می‌بیند. در حقیقت در حال حاضر ترکیه قسمت وسیعی از سوریه را کنترل می‌کند. به‌خصوص که دولت بشار اسد آشکارا ناکارامد و البته در بخش‌های زیادی درگیر فساد است و روس‌ها هم نه منابع لازم و نه حوصله کافی برای آرام کردن آشفتگی حاکم بر آن کشور را ندارند.

این هفته، مثل همیشه، فلسطینی‌ها- که بازندگان دائمی بازی خاورمیانه هستند- انگار در در واشنگتن نامرئی بودند و می‌شود گفت که ترامپ در اعلام روابط بحرین و امارات متحده عربی با اسرائیل انگار اصلا آن‌ها را در خاطر نداشت. این امر می‌تواند آن‌ها را به جایی بکشد که در مقابل طرح صلح ترامپ مقاومت سرسختانه را پیش بگیرند و با امتناع از پذیرش این طرح- که عملا شکست آنها را رسمی می‌کند- از بازی در زمین ترامپ خارج شوند. با این حال واکنش فلسطینی‌ها به فعل و انفعالات جدید خاورمیانه هر چه باشد، نمی‌توان کتمان کرد که مسئله فلسطین، مانند دیگر جنگ‌های بی‌پایان منطقه، همچنان ادامه خواهد داشت و نامزد پیروز انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را- هر که باشد- آزار خواهد داد.